Ζευγάρι και παιδί, ο τρίτος ανάμεσά μας.

Οι προσδοκίες

Ο ερχομός ενός παιδιού θεωρητικά φέρνει ολοκλήρωση, χαρά και ευτυχία στο ζευγάρι. Ειδικά σε κοινωνίες όπως η ελληνική, που στο αξιακό της σύστημα η οικογένεια έχει ακόμη εξέχουσα θέση, σχεδόν απαιτείται από το ζευγάρι να πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Αυτή η νοοτροπία αντικατοπτρίζεται συχνά σε φράσεις όπως “Τα παιδιά είναι ευλογία ή χαρά Θεού” και τα λοιπά. Και σίγουρα, όταν μια εγκυμοσύνη είναι επιθυμητή, η γέννηση και το μεγάλωμα του παιδιού φέρνουν πρωτόγνωρη χαρά στους γονείς. Ταυτόχρονα όμως εκτός από την απύθμενη χαρά, έρχονται μεγάλες αλλαγές και δυσκολίες για το ζευγάρι. Είναι όμως προετοιμασμένα τα ζευγάρια για αυτό ή ζούνε στη «φούσκα» της απόλυτης ευτυχίας;

Δυστυχώς πολλά ζευγάρια ζούνε μέσα σ’ αυτήν την «φενάκη» μέχρι τον ερχομό του παιδιού τους, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για την επερχόμενη οικογενειακή ζωή. Επίσης, αυτό που κάνει πολλές φορές αυτή η νοοτροπία της “ευτυχίας” είναι να καταπιέζει, να δημιουργεί ενοχές και να δίνει πολλές φορές την αίσθηση ότι κάτι πάει λάθος, όταν το ζευγάρι νιώθει ότι αντιμετωπίζει δυσκολίες. Ακόμη, κάποιες φορές καλλιεργεί την λανθασμένη αίσθηση, ότι σε μια προβληματική ή δύσκολη σχέση, ο ερχομός ενός παιδιού μπορεί “να φτιάξει” τα πράγματα, ότι ένα παιδί μπορεί να υποστηρίξει μια προβληματική σχέση, αλλά η πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι.

Η πραγματικότητα

Όλοι οι άνθρωποι πριν αποκτήσουν το πρώτο τους παιδί, δεν μπορούν να φανταστούν και να καταλάβουν πώς θα είναι η ζωή τους με ένα παιδί. Η φαντασία απέχει πάντα από την πραγματικότητα γιατί η γονεϊκότητα μόνο μέσα από το βίωμα μπορεί να γίνει αντιληπτή. Ακόμη και η αίσθηση ότι υπάρχει ένα νέο έμβιο ον μέσα στο σπίτι μας, που ήρθε για να μείνει, είναι κάτι πέρα από τη φαντασία μας. Όταν λοιπόν από ζευγάρι γινόμαστε γονείς και από δυο γινόμαστε τρεις ή και περισσότεροι, μια τεράστια αλλαγή συμβαίνει στη ζωή μας. Αυτή η αλλαγή είναι κατά πάσα πιθανότητα η μεγαλύτερη που βιώνει ένας άνθρωπος στη ζωή του και σίγουρα αποτελεί και την πιο μόνιμη αλλαγή στην ζωή μας. Λόγω λοιπόν αυτού του αντικτύπου, η απόφαση να κάνει κανείς παιδί φέρει ιδιαίτερη βαρύτητα, οπότε δικαίως αυτή η ιδέα πολλές φορές τρομοκρατεί πολλά ζευγάρια που σκέφτονται να αποκτήσουν ή που περιμένουν παιδί, αλλά και το πρώτο διάστημα μετά τη γέννησή του.

Ο ερχομός ενός παιδιού δεν είναι απλά η “επόμενη φάση” μιας σχέσης, αλλά αποτελεί μια μετάβαση. Η μετάβαση αυτή όπως και κάθε μετάβαση σημαίνει ότι η σχέση γίνεται ιδιαίτερα ευάλωτη γιατί πρέπει να αναδιοργανωθεί για να αντιμετωπίσει τις νέες συνθήκες - προκλήσεις. Πιο συγκεκριμένα, κάθε ζευγάρι πριν αποκτήσει παιδί έχει κάποια μοτίβα σχέσης και συμπεριφοράς, ειδικά αν μιλάμε για μια σχετικά μακροχρόνια σχέση. Τα μέχρι τώρα ατομικά μοτίβα και τα μοτίβα του ζευγαριού σε επίπεδο συμπεριφοράς, συνηθειών, στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων δεν αρκούν, είναι πλέον ξεπερασμένα, και το ζευγάρι πρέπει να μάθει νέα μοτίβα και να προσαρμοστεί σε αυτά το γρηγορότερο δυνατόν. Επιπλέον κάθε δυσκολία που είχε το ζευγάρι, τώρα πλέον διογκώνεται λόγω των νέων συνθηκών πίεσης που επικρατούν όταν έρχεται ένα παιδί στον κόσμο. 

Οι δυσκολίες 

Οι έρευνες μας δείχνουν ότι μετά την γέννηση του πρώτου παιδιού, η θετική αλληλεπίδραση του ζευγαριού μειώνεται και ταυτόχρονα οι συγκρούσεις αυξάνονται και η συνολική ικανοποίηση από την σχέση μειώνεται. Η ικανοποίηση από την συντροφική / συζυγική σχέση μειώνεται περισσότερο όσο το παιδί είναι βρέφος και όταν ο αριθμός των παιδιών αυξάνεται από δυο και πάνω. Κάτι εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η δυσαρέσκεια είναι πιο έντονη στις πιο πρόσφατες γενιές. Γιατί όμως δημιουργείται αυτή η δυσαρέσκεια; Ας διερευνήσουμε αρχικά, κάποιους ιστορικούς - κοινωνικούς παράγοντες. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ένας παράγοντας που προβλέπει μεγαλύτερη δυσαρέσκεια είναι να ανήκει το ζευγάρι σε πρόσφατη γενιά. Τι συμβαίνει λοιπόν με τις τελευταίες γενιές ζευγαριών; Η αλήθεια είναι ότι οι σύγχρονοι γονείς θέτουν μεγαλύτερες προσδοκίες και απαιτήσεις από τον εαυτό τους αναφορικά με το πόσο χρόνο περνάνε με τα παιδιά τους, σε σχέση με παλιότερες γενιές. Οι γονείς πια θέλουν να συμμετέχουν ενεργά στο μεγάλωμα του παιδιού τους, να βρίσκουν χρόνο και ενέργεια για παιχνίδι και κοινές δραστηριότητες. Κι έπειτα ο γάμος έχει πάρει κι αυτός μια άλλη τροπή τα τελευταία χρόνια. Ο σύγχρονος γάμος δίνει μεγάλη έμφαση στην συναισθηματική εγγύτητα και στην προσωπική ανάπτυξη. Με τον γάμο πλέον συνδέονται τα ιδεώδη για τον απόλυτο έρωτα, το άλλο μας μισό, η έκφραση των βαθύτερων συναισθημάτων μας στον σύντροφό μας, η προσωπική ανάπτυξη και η αίσθηση πληρότητας. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός πως ο χρόνος που περνάν οι σύντροφοι μεταξύ τους είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες, που προβλέπουν τον βαθμό ικανοποίησης από τη σχέση.

Ενδιαφέρον έχει το ότι και οι προσδοκίες του ζευγαριού είναι παράγοντας πρόβλεψης της δυσαρέσκειας. Όσο πιο μεγάλες προσδοκίες είχε το ζευγάρι από την σχέση του και όσο μεγαλύτερη ικανοποίηση δήλωνε από αυτήν πριν την εγκυμοσύνη, τόσο μεγαλύτερη δυσαρέσκεια δήλωνε μετά τον ερχομό του παιδιού τους. Οπότε οι δύο αλλαγές στον τρόπο που επιθυμούν να βιώνουν τα σημερινά ζευγάρια, αφ’ ενός τη μεταξύ τους σχέση και αφ’ ετέρου την σχέση τους με τα παιδιά τους, δημιουργούν πολύ μεγάλη πίεση χρόνου και ενέργειας, ειδικά αν λάβουμε υπόψιν και το πόσες πολλές ώρες δουλεύουν οι σύγχρονοι γονείς. Επιπλέον, τώρα περισσότερο από ποτέ, τα περισσότερα ζευγάρια βιώνουν έναν ασυνήθιστο (σε σχέση με το παρελθόν) βαθμό ελευθερίας στην απόφασή τους για το αν θα κάνουνε παιδιά και πόσα. Και αυτή η συνειδητότητα φέρει πολύ μεγαλύτερο ψυχολογικό βάρος, ειδικά όταν τα πράγματα δυσκολεύουν.

Πρακτικά λοιπόν, το μωρό και αργότερα το παιδί καταλαμβάνει όλον ή τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο και χώρο που είχε ένα ζευγάρι, αλλά και τον προσωπικό χώρο τού κάθε γονιού, τον πρώτο καιρό ειδικά της μητέρας. Έτσι, οι ανάγκες του ζευγαριού παραμερίζονται και οι ανάγκες του παιδιού γίνονται το πρώτο και κύριο μέλημα των γονιών. Αυτό όμως που συνήθως συμβαίνει είναι ότι σαν “δεύτερο μέλημα” φαίνεται να βάζει ο κάθε γονιός τις δικές του προσωπικές ανάγκες, με αποτέλεσμα οι ανάγκες της σχέσης τους εκ των πραγμάτων να μπαίνουν σε τρίτη μοίρα! Τις περισσότερες φορές σε αυτή την κρίσιμη μετάβαση γινόμαστε μόνο γονείς και ξεχνάμε να είμαστε και ζευγάρι. Ως αποτέλεσμα, το ζευγάρι αντί να φροντίσει την σχέση του, πολλές φορές μπαίνει σε μια ανταγωνιστική σχέση για το ποιος είναι πιο κουρασμένος ή ποιος επιφορτίζεται πιο πολλά ή ποιος έχει περισσότερο προσωπικό χρόνο. Αυτό το φαινόμενο είναι φυσιολογικό αν αναλογιστούμε το πόσο πολύ αλλάζει όλη μας η ζωή, χρειάζεται όμως και ιδιαίτερη προσοχή για να διαφυλαχθεί η σχέση μας.

Και τώρα τι κάνουμε;

Έτσι λοιπόν για να “σωθεί” η κατάσταση, το παν είναι η αληθινή επικοινωνία και ο ποιοτικός χρόνος. Για να “επιβιώσει” ένα ζευγάρι στον χρόνο, χρειάζεται να δημιουργεί ποιοτικό χρόνο για την σχέση του, έστω και λίγον. Να βρει το ζευγάρι κάτι που κάνει μαζί και φέρνει ευχαρίστηση και συνεπώς φροντίδα για την σχέση. Μια βόλτα, μια ταινία στον κινηματογράφο, ένα δείπνο χωρίς το παιδί / τα παιδιά. Σχετικά τώρα με την αληθινή επικοινωνία, εννοώ αυτήν που έρχεται μέσα από τον διάλογο. Ο ουσιαστικός διάλογος είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα επικοινωνίας. Αυτή η μορφή διαλόγου όμως, πρώτα από όλα προϋποθέτει ότι νιώθω γνήσιο ενδιαφέρον για τον άλλον απέναντί μου και ότι θέλω να τον κατανοήσω και να συνδεθώ μαζί του. Ακούω ενεργά και όταν μιλάω προσέχω να δω αν και ο άλλος με ακούει. Προσπαθώ να μην σκέφτομαι τι θα απαντήσω κατά την ώρα που μιλάει ο άλλος και όταν μιλάω εγώ, μιλάω προσωπικά, με ειλικρίνεια, χωρίς να δίνω συμβουλές και χωρίς να κάνω υποδείξεις. Ο διάλογος είναι το μέσο και η επικοινωνία ο μοναδικός μου στόχος. Δεν είναι στόχος μου το να δικαιωθώ, να πω αυτά που θέλω απλά και μόνον για να τα πω, να απολογηθώ ή να ζητήσω τα ρέστα. Πολλές φορές για παράδειγμα, με καλή πρόθεση, πάμε να βοηθήσουμε τον σύντροφό μας δίνοντάς του μια συμβουλή για το τι θα ήταν καλύτερο ή πιο βοηθητικό (για τον ίδιο) να είχε κάνει, όταν το μόνο πράγμα που χρειάζεται είναι η αναγνώριση τού ότι όντως είχε μια δύσκολη μέρα και η ενεργή μας παρουσία ή απλά μια τρυφερή αγκαλιά. 

Βιβλιογραφία

Belsky, J. & Rovine, M. (1990). Patterns of Marital Change across the Transition to Parenthood: Pregnancy to Three Years Postpartum. Journal of Marriage and Family, 52, (1), 5-19

Fearnley Shapiro, A., Gottman, J. M., & Carrre S. (2000). The Baby and the Marriage: .Identifying Factors That Buffer Against Decline in Marital Satisfaction After the First Baby Arrives. Journal of Family Psychology, 14, (1), 59-70.

Kalmuss, D., Davidson A. & Cushman L. (1992). Parenting Expectations, Experiences, and Adjustment to Parenthood: A Test of the Violated Expectations Framework. Journal of Marriage and Family, 54, (3), 516-526

Lawrence, E., Nylen, K. & Cobb, R. J. (2007). Prenatal Expectations and Marital Satisfaction Over the Transition to Parenthood. Journal of Family Psychology, 21, (2), 155-164.